Akcja na Facebooku. Naukowcy wiążą się w proteście przeciw złej ustawie

Profesorów też związywali. Leszkowi Kaczmarkowi, wiceprzewodniczącemu europejskiej organizacji biologii molekularnej, związali ręce czerwoną taśmą. Macieja Żylicza, szefa Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, skrępowali fartuchem laboratoryjnym. Jacka Radwana z UJ zwykłym sznurkiem. A potem ktoś strzelił "słit focię" i wrzucił na Facebooka, na stronę "Realizacja PZP wiąże ręce nauce", obok innych podobnych zdjęć. W ten sposób naukowcy protestują przeciwko ustawie Prawo Zamówień Publicznych.

Fanpage na Facebooku stworzyło trzech młodych badaczy z Krakowa i Warszawy: Iwona Cymerman, Daniel Prusak i Albina Mościcka.

- Że coś trzeba zrobić z Prawem zamówień publicznych, wiemy od dawna. Tylko co? Przecież naukowiec nie będzie głodował ani nie pójdzie pod Sejm - mówi Albina.

- To, jak PZP nas blokuje, skojarzyło mi się z kaftanami bezpieczeństwa. Później doszło hasło "PZP wiąże nam ręce" - dodaje Iwona.

Pierwsze zdjęcie skrępowanych naukowców umieścili na Facebooku pracownicy z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie. Drugie - biolodzy z Poznania. Potem "związane" zdjęcia przychodziły z Gdańska, Krakowa, Warszawy, Szczecina. Od chemików, inżynierów, biotechnologów, fizyków. Listy z poparciem przysłało kilku rektorów.

- Wysłałam do ludzi z instytutu wiadomość, że będziemy robić zdjęcie do kampanii. Do laboratorium przyszło tyle osób, że się nie pomieściliśmy. Musieliśmy przejść do sali seminaryjnej - opowiada Iwona.

- PZP to nie jest problem jednej uczelni czy działu. To problem całej polskiej nauki - dodaje Daniel.

Unijne prawo po polsku

Pierwszy zarzut - za niski próg, od którego trzeba organizować przetargi. PZP miało dostosować polskie regulacje do unijnych. Bruksela nakazuje organizować przetargi na sumę ponad 130 tys. euro. Kraje UE mogą ustalić własne, niższe progi. Austria wyznaczyła próg 40 tys. euro, Dania 67 tys., Czechy 70 tys., Polska... 14 tys. euro. To jeden z najniższych poziomów w Europie.

Może się wydawać, że 14 tys. euro to dużo, ale w Polsce zakupy w obrębie jednostek są łączone. Jeśli na wydziale jest 10 laboratoriów, każde ma własny budżet i każde potrzebuje np. rocznego zapasu szkiełek do mikroskopu za 2 tys. euro, to wspólnie przekraczają próg 14 tys. euro. Więc naukowcy muszą organizować przetargi i na sprzęt za setki tysięcy dolarów, i na wykałaczki.

Drugi zarzut - w świetle polskiej ustawy badania naukowe niczym się nie różnią od budowy mostu czy kupna worka kartofli. Mają takie same wymagania co do planowania wydatków i tak samo się je ocenia.

- Brak zrozumienia dla wymagań nauki. Zlecenia na ekspertyzy naukowców, w których w grę wchodzi czyjaś unikalna wiedza, umiejętności, podlegają takim samym kryteriom jak kupno kilograma cukru. Liczy się tylko cena. Prowadzę dwa duże czteroletnie projekty. Każdy wart kilkadziesiąt milionów złotych. W pierwszym roku muszę zaplanować, co będę kupowała w piątym roku i komu zlecę ekspertyzy. To jak prognozowanie pogody na kilka lat bez ograniczeń - mówi prof. Agnieszka Wierzbicka z SGGW.

- W nauce plany zmieniają się z tygodnia na tydzień. Eksperyment wyjdzie inaczej, niż sądziliśmy, i trzeba wszystko zmieniać: materiały, odczynniki. A PZP wymaga, żebyśmy na początku roku wiedzieli dokładnie, ile i czego będziemy zużywać - dodaje prof. Jacek Radwan z UJ.

Papierologia stosowana

Przetargi miały sprawić, że zakupy będą robione taniej, według bardziej przejrzystych zasad. Ale... - Jest dużo drożej, wszystko dłużej trwa, a my toniemy w papierach - mówią badacze.

- Przygotowuję teraz kolejny przetarg. Dokumentacja ma 130 stron, zawsze, czy jest to przetarg na materiały za 15 tys. zł, czy na pół miliona - denerwuje się prof. Wierzbicka.

- Kiedyś mój asystent techniczny zajmował się robieniem doświadczeń. Teraz wciąż wypełnia druki od przetargów - narzeka prof. Radwan.

Młodsi naukowcy wyliczają, że 50-80 proc. czasu w pracy zżera im walka z papierkami. Żeby kupić cokolwiek, od mikroskopu po waciki, trzeba zdobyć pieczątki kierownika projektu, pełnomocnika ds. zamówień publicznych, kwestora, dziekana i rektora.

- Nawet tzw. przetarg siedmiodniowy to najmarniej półtora miesiąca. Samo przygotowanie dokumentów zajmuje 2 tygodnie. 7 dni to tylko czas publikacji ogłoszenia na stronie. Potem rozstrzygnięcie, odwołania. Kiedyś czekałem 6 miesięcy na komputer. Kiedy go dostałem, okazało się, że już nie produkują do niego zamówionych monitorów i twardych dysków. Koledze w czasie przetargu wycofali modele z produkcji. Firma zaoferowała o gorszych parametrach, ale dwa razy drożej od ceny rynkowej - opowiada Prusak.

Na Facebooku naukowcy podają przykłady: okres oczekiwania na zwykłego Windowsa - 11 miesięcy. Na ręczniki papierowe - 2 miesiące. Zamówienie baterii do wskaźnika laserowego za 1,50 zł - cztery zgody przełożonych i "rekordowe 2 tygodnie". Kupno dysku zewnętrznego - firmy w przetargu podały ceny dwa razy wyższe niż ceny w sklepie.