Zasiedzenie a wszczęcie egzekucji z nieruchomości - czy wszczęcie egzekucji przerywa bieg zasiedzenia? Analiza orzeczenia SN

Sądy I i II instancji uznały, że wnioskodawczyni nie wykazała przymiotu posiadacza samoistnego w rozumieniu art. 336 k.c., a nadto, że bieg zasiedzenia został skutecznie przerwany w wyniku czynności egzekucyjnych, tj. wszczęcia egzekucji i wpisu stosownej wzmianki w księdze wieczystej. Powołano się przy tym na art. 123 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 175 k.c., zgodnie z którymi do przerwania biegu terminu zasiedzenia wystarczy czynność podjęta przed organem uprawnionym do egzekwowania roszczeń – nawet jeśli nie jest ona skierowana wprost do posiadacza. 

Skarżąca, wnosząc skargę kasacyjną, kwestionowała zarówno subsumpcję posiadania pod kategorię zależnego, jak i ocenę skutkującego przerwaniem biegu zasiedzenia wpisu egzekucyjnego w księdze wieczystej. Sąd Najwyższy nie podzielił jednak tych zarzutów i skargę oddalił. W uzasadnieniu akcentował, że dla przerwania biegu zasiedzenia wystarczy podjęcie czynności zmierzającej do realizacji uprawnień właścicielskich, niezależnie od tego, czy dotyczy ona posiadacza. Zajęcie nieruchomości w toku egzekucji, udokumentowane stosownym wpisem, ma charakter czynności przerywającej bieg terminu zasiedzenia, ponieważ odnosi się również do osób trzecich, w tym posiadacza samoistnego (zob. art. 925 § 1 k.p.c.). 

Zdanie odrębne i praktyczne znaczenie orzeczenia dla spraw o zasiedzenie

Interesującym akcentem sprawy jest zdanie odrębne zgłoszone przez jednego z sędziów SN. W jego opinii jedynie czynności prawne bezpośrednio podejmowane przeciwko posiadaczowi – np. powództwo windykacyjne – mogą przerywać bieg zasiedzenia. Egzekucja przeciwko właścicielowi, nawet z ujawnieniem jej w księdze wieczystej, nie spełnia tej przesłanki, gdyż nie ma na celu pozbawienia posiadacza jego władztwa nad rzeczą. Autor zdania odrębnego zarzucił również błędną kwalifikację posiadania jako zależnego, wskazując, że w systemie prawnym nie istnieje trzecia kategoria posiadania – skoro nie zależne, to musi być samoistne (art. 339 k.c.). To zdanie odrębne wskazuje na złożoność problemu i niejednoznaczność jego oceny.  

Orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie II CSKP 856/23 ma szczególne znaczenie dla interpretacji art. 123 § 1 pkt 1 i art. 175 k.c. w kontekście instytucji zasiedzenia. Z punktu widzenia praktyki prawniczej oznacza ono, że każda czynność egzekucyjna wpisana do księgi wieczystej – nawet jeśli formalnie odnosi się do innego podmiotu – może skutecznie przerwać bieg zasiedzenia. Studenci i praktycy prawa powinni zwrócić uwagę na dualizm stanowisk zaprezentowanych w orzeczeniu i zdaniu odrębnym jako przykład współczesnego sporu interpretacyjnego w zakresie wykładni prawa rzeczowego. 

W przypadku spraw o zasiedzenie należy zatem każdorazowo badać nie tylko ciągłość i charakter posiadania, lecz także historię prawną nieruchomości, w tym wszelkie wpisy egzekucyjne. Wątpliwości w tym zakresie powinny być konsultowane z profesjonalnym pełnomocnikiem specjalizującym się w prawie cywilnym.