Szykuje się ważna zmiana przepisów. Ustawa o Państwowej Inspekcja Pracy ma być przełomem

Podstawą prawną działania tej instytucji jest Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy. Do jej zadań należą m.in.:

• Nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę, czasu pracy, urlopów, zatrudniania młodocianych i osób z niepełnosprawnościami.
• Kontrola legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej, a także wypłacania wynagrodzenia. Dotyczy to także pracy obcokrajowców.
• Badanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy i analizowanie przyczyn chorób zawodowych.
• Udzielanie porad, m.in. z zakresu przestrzegania prawa pracy.
• Podejmowanie działań prewencyjnych i promocyjnych oraz inicjowanie prac badawczych.
• Prawo wnoszenia powództw, a za zgodą osoby zainteresowanej – uczestnictwo w postępowaniu przed sądem pracy w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy.
• Ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika.

Więcej informacji o celach i zadaniach Państwowej Inspekcji Pracy znajdziesz na stronie www.pip.gov.pl

Od dawna słychać głosy, że Państwowej Inspekcji Pracy brakuje narzędzi do realizacji zadań, do których została powołana i konieczne są zmiany.

– Nas jest zaledwie około 1500. To zdecydowanie za mało, żeby działać skutecznie. Liczba skarg jest duża, a ich napływ w związku z ochroną sygnalistów będzie jeszcze większy. Potrzebny jest też większy budżet, bez pieniędzy nie będziemy mieli fachowców. Nabory pracowników nie idą tak, jak byśmy oczekiwali. Sama praca jest bardzo obciążająca psychicznie – opowiadał w rozmowie z portalem Money.pl Marcin Stanecki, Główny Inspektor Pracy.

Mówił też m.in, że trudno jest wchodzić na zakład pracy. – Tam nie witają nas chlebem i solą. Skarżący również miewają pretensje. Nie jest tak, że wszyscy pracownicy oczekują, że damy im umowę o pracę. Ludzie często nie są zainteresowani legalizacją zatrudnienia. Wiele osób się śmieje, że jak wchodzimy na budowę, to ona od razu pustoszeje – komentował Marcin Stanecki.

Planowane są zmiany

Niektóre rzeczy mają się zmienić. Do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów trafił przygotowany w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej projekt ustawy o reformie Państwowej Inspekcji Pracy. 

"Nad reformą Państwowej Inspekcji Pracy pracujemy w szerokim gronie – wraz ze stroną społeczną, pracownikami, pracodawcami, inspektorami pracy. Dlaczego? Dobrostan polskich pracowników oraz przestrzeganie ich praw to nasz wspólny interes" – informuje ministerstwo. 

Jeszcze w kwietniu 2025 roku w resorcie powołany został zespół ds. wypracowania rozwiązań służących reformie Państwowej Inspekcji Pracy. Eksperci spotkali się trzy razy, a efektem prac jest właśnie projekt ustawy zakładający reformę instytucji. 

Co się zmieni?

• Kluczową zmianą jest przyznanie Państwowej Inspekcji Pracy kompetencji do stwierdzania istnienia stosunku pracy w sytuacji, kiedy zawarto umowę cywilnoprawną w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę. W praktyce oznacza to możliwość wydawania decyzji o przekształceniu takiej umowy w umowę o pracę. Takie uprawnienia będą mieli okręgowi inspektorzy pracy.  Od decyzji będzie przysługiwało odwołanie do sądu pracy. 
• Projekt zakłada wymianę informacji i danych między Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, Państwową Inspekcją Pracy i Krajową Administracją Skarbową na potrzeby kontroli i analizy ryzyka.
• Działanie Państwowej Inspekcji Pracy ma być skuteczniejsze dzięki wprowadzeniu kontroli zdalnych i wykorzystaniu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie czynności kontrolnych na odległość, a także wprowadzeniu elektronicznej dokumentacji sporządzanej podczas kontroli, w szczególności protokołów kontroli.
• Główny Inspektor Pracy będzie wprowadzał roczne i wieloletnie programy kontroli oparte na analizie ryzyka.
• Wprowadzone zostaną rozwiązania w zakresie wysokości kar grzywny za wykroczenia przeciwko prawom pracownika mające na celu zapewnienie skuteczniejszej ochrony pracowników i mające pełnić funkcję odstraszającą dla pracodawców nieprzestrzegających prawa.

"Potrzebujemy działań systemowych, które będą stały na straży polskich pracowników przez ograniczenie zawierania umów cywilnoprawnych w miejsce umów o pracę. Umowa o pracę zapewnia większą ochronę prawną, stabilność zatrudnienia, daje też dostęp do świadczeń i uprawnień pracowniczych" – przekonuje ministerstwo.

Prace jeszcze w tym roku

Projekt ustawy o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz niektórych innych ustaw został wpisany do wykazu prac legislacyjnych rządu. Rada Ministrów zajmie się nim już IV kwartale 2025 roku roku.

Marcin Stanecki ocenił ten projekt jako przełom. – Nie rzucamy słów na wiatr. Moim celem jest wprowadzenie Państwowej Inspekcji Pracy w XXI wiek. Nowoczesne rozwiązania informatyczne, nowe kompetencje pozwalające na skuteczne rozwiązywanie rzeczywistych problemów, surowe kary dla wyzyskiwaczy, koordynacja działań z innymi instytucjami to fundament budowania praworządności w stosunkach pracy – komentuje Marcin Stanecki, cytowany w komunikacie na stronie Państwowej Inspekcji Pracy.