Partnerzy serwisu:
Kontakt

Środki ochrony prawnej - jaką funkcję pełnią w systemie zamówień publicznych?

Zamówienia publiczne
Marek Okniński
Środki ochrony prawnej w polskim systemie zamówień publicznych są niezbędne dla zapewnienia legalności działań zamawiającego oraz ochrony interesów wykonawców. (fot. Shutterstock)
System zamówień publicznych obowiązujący w Polsce na podstawie dyrektyw Unii Europejskiej oraz ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 1320 ze zm.) oparty jest na zasadach przejrzystości, uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców. W celu zapewnienia przestrzegania tych zasad ustawodawca przewidział określone środki ochrony prawnej, które umożliwiają uczestnikom postępowania dochodzenie swoich praw. Środki te są niezbędne dla zapewnienia legalności działań zamawiającego oraz ochrony interesów wykonawców.

W systemie zamówień publicznych w Polsce występują dwa rodzaje środków ochrony prawnej: 

  • odwołanie – rozpatrywane przez Krajową Izbę Odwoławczą (KIO), 
  • skarga na orzeczenie KIO – rozpatrywana przez sąd zamówień publicznych z siedzibą w Warszawie (wydział Sądu Okręgowego w Warszawie). 

Odwołanie do Krajowej Izby Odwoławczej – podstawowy środek ochrony prawnej

Odwołanie to podstawowy środek ochrony prawnej przysługujący wykonawcom, którzy uważają, że zamawiający naruszył przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych. Odwołanie przysługuje m.in. na: 

Ogłoszenia z kategorii Przetargi

Zobacz wszystkie ogłoszenia Przetargi (21945)
  • treść ogłoszenia o udzielanym zamówieniu; 
  • zapisy Specyfikacji Warunków Zamówienia (SWZ); 
  • czynności wyboru oferty najkorzystniejszej; 
  • zaniechanie czynności (np. brak wykluczenia wykonawcy lub brak odrzucenia oferty). 

Odwołanie wnosi się w formie elektronicznej (podpisane podpisem kwalifikowanym) do Prezesa KIO, ale przekazuje również do wiadomości zamawiającemu. Termin na wniesienie odwołania wynosi 5 lub 10 dni kalendarzowych, w zależności od wartości i rodzaju udzielanego zamówienia (termin 5 dni na wniesienie odwołania dotyczy zamówień o wartości poniżej progów unijnych).  

Wysokość opłaty za odwołanie zależy od rodzaju zamówienia – dla zamówień na roboty budowlane są to wyższe kwoty niż dla zamówień na dostawy bądź usługi. 

Wniesienie odwołania wymaga jednoczesnego wniesienia wpisu. Wysokość wpisu ustala Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 2020 r. w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów postępowania odwoławczego, ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania (Dz. U. z 2020 r. poz. 2437) – brak wniesienia wpisu skutkuje odrzuceniem odwołania bez rozpatrywania zarzutów w nim podniesionych. 

Postępowanie przed Krajową Izbą Odwoławczą ma charakter kontradyktoryjny i odbywa się w formie rozprawy. Rozprawa powinna odbyć się zwykle w ciągu 15 dni od wniesienia odwołania – obecnie jednak terminy są znacząco wydłużone i wynoszą ponad 30 dni.  

Skład orzekający KIO może: 

  • oddalić odwołanie, jeśli nie stwierdzi naruszenia przepisów ustawy Pzp; 
  • uwzględnić odwołanie i nakazać zamawiającemu np. powtórzenie czynności, unieważnienie przetargu czy wykluczenie wykonawcy z udziału w postępowaniu. 

Na orzeczenie KIO przysługuje skarga do sądu zamówień publicznych

Na orzeczenie KIO przysługuje skarga do sądu, konkretnie do sądu zamówień publicznych. Termin na wniesienie skargi wynosi 14 dni od doręczenia wyroku KIO do strony wnoszącej skargę, przy czym skargę wnosi się za pośrednictwem Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. 

Skarga może być wniesiona zarówno przez wykonawcę, jak i zamawiającego. Sąd może oddalić skargę lub uchylić orzeczenie KIO i orzec co do istoty sprawy. Postępowanie sądowe ma charakter formalny i wymaga uzasadnienia naruszenia prawa przez skład orzekający KIO w wydanym wyroku. 

Rola środków ochrony prawnej w polskim systemie zamówień publicznych

System środków ochrony prawnej odgrywa kluczową rolę w: 

  • zapewnieniu przejrzystości i uczciwości postępowań przetargowych; 
  • ochronie interesów wykonawców przed arbitralnym działaniem zamawiającego; 
  • motywowaniu zamawiających do przestrzegania przepisów; 
  • wzmacnianiu zaufania do rynku zamówień publicznych. 

Bez środków ochrony prawnej system zamówień mógłby być wykorzystywany w sposób niezgodny z zasadami równego traktowania i konkurencji, co w szczególności przedsiębiorcom z sektora małej i średniej przedsiębiorczości utrudniałoby dostęp do rynku zamówień publicznych.