Czy komornik może zająć emeryturę współmałżonka, jeśli dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków?

Emerytura współmałżonka nie może być zajęta za długi drugiego małżonka

Emerytura współmałżonka, który nie jest dłużnikiem, stanowi jego osobisty majątek. Wynika to z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, które jasno stanowią, że świadczenia otrzymywane z tytułu osobistej pracy, w tym emerytury i renty, należą do majątku osobistego małżonka. Taką wykładnię przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego potwierdza Sąd Najwyższy, np. w postanowieniu z dnia 16 listopada 2012 roku (sygn. akt III CZP 60/12). W 2. tezie przedmiotowego postanowienia Sąd Najwyższy stwierdził, że: "Emerytura jest świadczeniem o charakterze osobistym związanym z osobą uprawnionego, ponadto prawem o charakterze niezbywalnym. Oznacza to, że wierzytelność przysługuje wyłącznie emerytowi i należy do jego majątku osobistego (poprzednio: odrębnego), a nie małżonkom łącznie. Za powyższym stanowiskiem przemawiają również argumenty wynikające z wykładni systemowej art. 33 k.r.o. Konsekwentnie dopiero zmiana stanu prawnego, wynikająca z realizacji świadczenia przez zobowiązanego na rzecz uprawnionego, skutkuje przejściem pobranej należności do majątku wspólnego (art. 31 § 1 i 2 k.r.o.)".
W konsekwencji komornik nie może zająć emerytury współmałżonka za długi drugiego małżonka, jeśli nie prowadzi egzekucji z majątku wspólnego(a to wymaga spełnienia odrębnych warunków formalnych). 

Zasady egzekucji z emerytur i rent 

Zasady egzekucji z emerytur i rent reguluje ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 850 ze zm.). 

Zgodnie z art. 140 ust. 1 tej ustawy ze świadczeń emerytalnych i rentowych mogą być dokonywane potrącenia tylko w ściśle określonych przypadkach i w określonych granicach. Dotyczy to m.in.: 

• świadczeń alimentacyjnych; 

• należności z tytułu odpłatności za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub pielęgnacyjno-opiekuńczych; 

• innych należności egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych. 

Ustawodawca dopuszcza więc egzekucję z emerytury tylko wobec osoby, której to świadczenie przysługuje, i tylko w granicach określonych w art. 140 ustawy o emeryturach i rentach, który wskazuje, że: 

• potrącenia mogą wynosić maksymalnie 60 proc. świadczenia przy egzekucji alimentów, 
• maksymalnie 25 proc. świadczenia przy egzekucji innych należności. 

Te przepisy nie dają jednak podstawy do potrąceń z emerytury współmałżonka osoby zadłużonej – ponieważ to świadczenie nie jest majątkiem dłużnika. 

Kiedy komornik może sięgnąć do majątku wspólnego małżonków? 

W małżeństwie, w którym istnieje wspólność majątkowa, długi jednego małżonka mogą w pewnych sytuacjach obciążać majątek wspólny. Jednak zgodnie z art. 787 kpc, wierzyciel, aby mógł prowadzić egzekucję z majątku wspólnego małżonków, musi uzyskać klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika. 

Sąd nadaje taką klauzulę tylko wtedy, gdy wykazane zostanie, że zobowiązanie powstało za zgodą drugiego małżonka (np. wspólna umowa kredytowa, pożyczka podpisana przez oboje). W przeciwnym razie egzekucja może dotyczyć wyłącznie majątku osobistego dłużnika, a więc nie obejmuje emerytury współmałżonka. 

Więcej informacji znajdziesz w: 

• art. 776 i 787 Kodeksu postępowania cywilnego, 

• art. 140 i następnych ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, 

• art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. 

Ta sprawa ma istotne znaczenie dla małżeństw, w których jedno z małżonków ponosi odpowiedzialność za długi. Prawo gwarantuje jednak, że świadczenia osobiste, takie jak emerytura, pozostają pod ochroną i nie mogą być zajęte za cudze zobowiązania.