Czy osoba niepełnoletnia może prowadzić firmę?

Art. 4 ustawy Prawo przedsiębiorców określa przedsiębiorcę jako osobę fizyczną wykonującą działalność gospodarczą we własnym imieniu, nie wprowadzając wymogu pełnej zdolności do czynności prawnych. Wykładnia językowa pozwala więc na teoretyczne uznanie "małoletniego przedsiębiorcy" za podmiot w rozumieniu ustawy. Jednakże analiza funkcjonalna prowadzi do wniosku, iż wykonywanie działalności gospodarczej wiąże się z dokonywaniem czynności prawnych o charakterze przekraczającym sprawy życia codziennego, co implikuje konieczność posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych bądź działania przez przedstawiciela ustawowego. 

W doktrynie wyróżnia się dwa przeciwstawne stanowiska. Pierwsze głosi, iż status przedsiębiorcy przysługuje wyłącznie osobie pełnoletniej i w pełni zdolnej do czynności prawnych. Drugie dopuszcza możliwość nadania statusu przedsiębiorcy małoletniemu, jednak z zastrzeżeniem, że faktyczne czynności w obrocie prawnym realizuje przedstawiciel ustawowy. Stanowisko pierwsze wspiera m.in. wyrok SA w Warszawie z 22.04.2009 r. (VI ACa 1083/08), który podkreślił wymóg pełnej zdolności do czynności prawnych przy prowadzeniu działalności. 

Szczególne ograniczenia dotyczą działalności reglamentowanej (koncesjonowanej), której wykonywanie jest związane z osobistym świadczeniem usług lub prowadzeniem przedsięwzięcia przez adresata decyzji administracyjnej. W wyroku z 19.01.1998 r. (II SA 1238/97) NSA stwierdził, że koncesja nie może być wydana małoletniemu, gdyż w istocie prowadziłoby to do obejścia wymogów ustawowych i przeniesienia faktycznej działalności na przedstawicieli ustawowych. 

Konsekwentnie, w ujęciu prawnym małoletni może być wpisany do CEIDG, jednak jego rola ma charakter formalny, a zasadnicze czynności przedsiębiorcze realizuje przedstawiciel ustawowy. Zakres możliwej aktywności ograniczają także przepisy szczególne, które eliminują możliwość prowadzenia określonych rodzajów działalności przez podmioty bez pełnej zdolności do czynności prawnych. 

Dla praktyków istotne jest rozróżnienie między możliwością nadania statusu przedsiębiorcy a realną możliwością wykonywania działalności. Choć przepisy nie wprowadzają wprost zakazu rejestracji działalności na osobę małoletnią, to ograniczenia wynikające z k.c., przepisów szczególnych oraz orzecznictwa powodują, że konstrukcja "małoletniego przedsiębiorcy" ma w praktyce znaczenie marginalne. W przypadku zamiaru realizacji takiego przedsięwzięcia konieczna jest analiza prawna uwzględniająca przepisy prawa prywatnego i publicznego, a także konsekwencje w sferze odpowiedzialności cywilnoprawnej i administracyjnoprawnej.