Egzekucja przeciwko spółce cywilnej - jak komornik może prowadzić postępowanie wobec wspólników

Kto odpowiada za zobowiązania spółki cywilnej

Zasady funkcjonowania spółki cywilnej określa Kodeks cywilny, w szczególności art. 860-875. Zgodnie z przepisami spółka cywilna to jedynie umowa między przedsiębiorcami (osobami fizycznymi lub prawnymi), którzy zobowiązują się do współdziałania dla osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. 

Nie tworzy ona odrębnego podmiotu prawa – nie ma osobowości prawnej ani zdolności prawnej. 

W praktyce oznacza to, że to nie spółka jest właścicielem majątku i nie spółka zaciąga zobowiązania, lecz jej wspólnicy, którzy: 

• pozostają współwłaścicielami majątku wspólnego w częściach łącznych (art. 863 § 1 kc);
• i odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zobowiązania związane z działalnością spółki (art. 864 kc). 

Z punktu widzenia egzekucji oznacza to, że wierzyciel musi uzyskać tytuł wykonawczy przeciwko konkretnym wspólnikom, nie zaś przeciwko samej spółce cywilnej. 

Podstawa egzekucji – art. 778 Kodeksu postępowania cywilnego 

Kluczowe znaczenie ma art. 778 kpc, który stanowi: "Do egzekucji ze wspólnego majątku wspólników spółki prawa cywilnego konieczny jest tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom".
Oznacza to, że komornik może prowadzić egzekucję ze wspólnego majątku spółki (czyli majątku będącego współwłasnością łączną wspólników) tylko wtedy, gdy wierzyciel dysponuje tytułem wykonawczym obejmującym wszystkich wspólników. 

Jeżeli wierzyciel uzyskał wyrok (lub inny tytuł egzekucyjny) jedynie przeciwko jednemu ze wspólników, egzekucja może być prowadzona wyłącznie z jego majątku osobistego, a nie z majątku wspólnego spółki. 

Jak powstaje tytuł wykonawczy wobec wspólników spółki cywilnej

Wierzyciel, który chce skutecznie prowadzić egzekucję z majątku spółki cywilnej, powinien już na etapie postępowania sądowego pozwać wszystkich wspólników spółki łącznie. 

W pozwie należy wskazać ich imiona, nazwiska i numery NIP/PESEL, ponieważ każdy z nich jest odrębną stroną postępowania. 

Jeżeli sąd wyda orzeczenie przeciwko wszystkim wspólnikom, a po jego uprawomocnieniu wierzyciel uzyska klauzulę wykonalności (art. 781 kpc), wówczas powstaje tytuł wykonawczy przeciwko wszystkim wspólnikom, który otwiera drogę do egzekucji z majątku wspólnego spółki. 

Taki tytuł jest konieczny, by komornik mógł: 

• zająć rachunek bankowy prowadzony na rzecz spółki; 
• zająć maszyny, środki transportu lub towary należące do majątku spółki; 
• dokonać egzekucji z nieruchomości lub wierzytelności przysługujących spółce. 

Egzekucja z majątku wspólnego spółki 

Majątek wspólny spółki cywilnej obejmuje wszystkie rzeczy, prawa i wierzytelności nabyte przez wspólników w czasie trwania umowy spółki. 

Z uwagi na szczególny charakter tej wspólności (łącznej, a nie ułamkowej), żaden ze wspólników nie może samodzielnie rozporządzać udziałem w majątku ani żądać jego podziału, dopóki spółka istnieje. 

Dlatego też egzekucja z tego majątku wymaga tytułu wykonawczego przeciwko wszystkim wspólnikom – tylko wtedy można mówić o pełnej odpowiedzialności wspólnej. 

Komornik nie może prowadzić egzekucji z majątku wspólnego spółki cywilnej, jeśli wierzyciel nie posiada tytułu wykonawczego wydanego przeciwko wszystkim wspólnikom. 

Tylko taki tytuł, zgodnie z art. 778 Kodeksu postępowania cywilnego, uprawnia do zajęcia rachunku spółki czy majątku wspólnego. 

Jeśli wierzyciel dysponuje tytułem przeciwko jednemu wspólnikowi, egzekucja może toczyć się wyłącznie z jego majątku osobistego, ale nie z majątku spółki. 

W praktyce oznacza to, że już na etapie postępowania sądowego kluczowe jest prawidłowe oznaczenie pozwanych – tak, by tytuł wykonawczy obejmował wszystkich wspólników.